ما در کنار فعالیت‌های سازه‌ای، دنبال اقدام‌های غیرسازه‌ای و پژوهشی هستیم. حتی ما از ظرفیت‌های کوچک غفلت نکرده‌ایم و مکان‌هایی که بین 10 تا 100 مگاوات ظرفیت دارند را شناسایی و در قالب بسته‌هایی معرفی می‌کنیم. این طرح‌ها باید توسط بخش خصوصی سرمایه‌گذاری شود و پس از اینکه مطالعه این طرح‌ها انجام شد، به بخش خصوصی معرفی می‌شوند.
شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در سال 1368 تاسیس شد. رسالت اصلی این شرکت بالفعل کردن پتانسیل‌های کشور در زمینه تولید انرژی برق‌آبی و توسعه تاسیسات ذخیره و انتقال آب با هدف مهار آب‌های مرزی مشترک و انتقال آب‌های بین حوزهای و همچنین مدیریت بهره‌برداری از تاسیسات ایجادشده است. برای اجرای این ماموریت، شرکت در نقش یک نهاد توسعه‌ای ظاهر شده و با شناسایی و جذب سرمایه‌های خصوصی به توسعه ظرفیت‌ها در این حوزه کمک خواهد کرد.
برای اجرای رسالت یادشده، شرکت آب و نیرو نقش کلیدی در توسعه پایدار و یکپارچه‌سازی تصمیم‌ها در حوزه مطالعه‌ها و توسعه نیروگاه‌های برق‌آبی و سازه‌ها و تاسیسات مدیریت منابع آب کشور را با اولویت مطالعه و اجرای طرح‌های آب‌های مرزی برعهده خواهد داشت.
این شرکت افزون‌بر مدیریت طرح‌ها و پروژه‌ها، ازطریق توسعه و ارتقای پیمان‌کاران و مشاوران به بهبود ظرفیت‌های مدیریتی و مهندسی در داخل کشور و صدور خدمات فنی و مهندسی به خارج از کشور و در نتیجه ارتقای سطح مدیریت صنعت آب و برق کشور کمک خواهد کرد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو، شرکت آب و نیرو در بخش بهره‌برداری نیز با استفاده از تجربه و توان مدیریتی متخصصان خود ضمن مدیریت بهره‌برداری بهینه، در عرضه برق و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر فعالیت می‌کند.
درهمین خصوص مهندس "سیدمحمدرضا رضازاده" مدیرعامل و رییس هیات‌مدیره شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو به تشریح فعالیت‌ها و برنامه‌های مهم این شرکت پرداخته است که مشروح این گفت‌وگو از نظرتان می‌گذرد.
• شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران چه وظیفه‌ای دارد؟
یکی از رسالت‌های مهم شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران مطالعه و به اجرا رساندن ظرفیت‌های برق‌آبی در کشور است. به همین دلیل، اجرای سدهای بزرگی که نیروگاه‌های برق آبی در آن احداث شده، ازجمله طرح‌هایی است که توسط این شرکت به نتیجه رسیده‌اند.
در سال‌های گذشته ظرفیت‌های فنی و مهندسی خوبی در زمینه برق‌آبی در کشور شکل گرفته است و شاهد به ثمر رسیدن طرح‌های بزرگی هستیم. وقتی طرح‌های سد و نیروگاه برق‌آبی را احداث می‌کنیم، هدف فقط تولید برق نیست بلکه اهداف متعددی مانند تامین آب کشاورزی، صنعت و آب شرب و نیز کنترل سیلاب و یا تلفیقی از این اهداف مدنظر است.
• چه تعداد از سدهای موجود از ابتدا با هدف بهره‌گیری از انرژی برق‌آبی احداث شده است؟
در برنامه‌ریزی‌های شرکت، تعداد طرح‌هایی که هدف اولیه و اصلی آن فقط تولید برق باشد، کمتر است و از مجموع 24 سدی که آنها را در برنامه داشته‌ایم، شش سد با هدف اولیه تولید برق اجرا شده است.
• نیروگاه‌های برق آبی چه نقشی در صنعت برق دارند؟
وقتی برای تولید برق برنامه‌ریزی می‌کنیم، باید سبدی از فناوری‌های مختلف را در نظر بگیریم تا این فناوری‌ها مکمل یکدیگر باشند. به‌عنوان مثال، زمستان سال 86 گازرسانی در کشور دچار مشکل شد و اگر سدهای برق‌آبی نبود، تامین برق کشور با مشکل مواجه می‌شد.
در تابستان گذشته درمقایسه با پیک سال گذشته 12 درصد تولید برق‌آبی افزایش داشته است و هم‌اکنون نیز میزان تولید انرژی برق‌آبی در کشور درمقایسه با سال گذشته حدود پنج درصد افزایش داشته است.
این‌ها نقش واحدهای برق‌آبی را در شبکه برق نشان می‌دهد.
• این نیروگاه‌ها چه مزیتی دارند؟
نیروگاه برق‌آبی ویژگی‌‌هایی دارد که نیروگاه حرارتی فاقد آن است و یکی از ویژگی‌های این نیروگاه عدم استفاده از سوخت فسیلی است؛ بنابراین انرژی برق‌آبی تولید برق پاک است. ارزش دینامیکی نیروگاه‌های برق‌آبی نیز بسیار بالاست و می‌تواند به‌راحتی وارد مدار یا از مدار خارج شود. این نیروگاه‌ها قابلیت کنترل فرکانس و پایداری شبکه را دارند و نقش آنها در بالا بردن عمر مفید نیروگاه‌های حرارتی بسیار بالاست.
بهره‌برداری ساده و بازده بالای واحدهای برق‌آبی از ویژگی‌های دیگر این نیروگاه‌هاست و در کنار آن با احداث سد، منافع بسیاری در بخش آب خواهیم داشت.
• طرح‌های مهم برق‌آبی در دست اجرا کدام طرح‌ها هستند؟
در زمان حاضر سه نیروگاه در دست اجرا داریم که شامل نیروگاه رودبار لرستان با 450 مگاوات ظرفیت، سیمره با 480 مگاوات و داریان با 210 مگاوات ظرفیت هستند و اگر مشکل تامین منابع حل شود، نیروگاه‌های رودبار لرستان و دست‌کم یک واحد داریان در سال 94 به بهره‌برداری می‌رسند. همچنین اگر آب کافی در سد سیمره وجود داشته باشد، واحدهای نیروگاه سیمره نیز در سال 94 به بهره‌برداری خواهند رسید.
پیشرفت سد سیمره هم‌اکنون بالای 98 درصد بوده و احداث دو واحد نیروگاهی سیمره تمام شده است و واحد سوم نیروگاه سیمره نیز از لحاظ تجهیزات مشکلی ندارد اما باید منابع آب کافی در پشت سد ذخیره شود تا امکان تست تر فراهم شود.
برای انجام تست تر لازم است که تراز آب در دریاچه سد به یک میلیارد و 300 میلیون مترمکعب برسد که هم‌اکنون 650 میلیون مترمکعب آب در دریاچه ذخیره شده است. اگر قرار باشد که هر سه واحد به‌طور تجاری فعال شوند، باید یک میلیارد و 800 میلیون مترمکعب آب در دریاچه ذخیره شود. اگر میزان بارش‌ها همچون سال آبی گذشته باشد، تراز آب دریاچه به یک میلیارد و 300 میلیون مترمکعب رسیده و امکان تست تر فراهم می‌شود و اگر میزان بارش‌ها بیشتر باشد، امکان بهره‌برداری تجاری نیز وجود خواهد داشت.
• به افزایش 12 درصدی تولید واحدهای برق‌آبی در تابستان امسال اشاره کردید. با افزایش رهاسازی آب از سدهای برق‌آبی، کشت پاییزه دچار مشکل نمی‌شود؟
در تابستان گذشته به‌دلیل نیاز کشور به برق، حجم آب رهاشده از پشت سدهای کارون 3، کارون 4 و شهید عباسپور بیشتر از برنامه سالانه بود و 500 میلیون مترمکعب آب اضافه رها شد که اگر مخزن بزرگی همچون گتوند در پایین‌دست نبود، این آب وارد خلیج فارس می‌شد و وقتی به پاییز می‌رسیدیم، برای تامین آب کشاورزی به مشکل می‌خوردیم اما وجود مخزن این سد موجب شد با ذخیره‌سازی دوباره آب رهاشده، مشکلی برای تامین آب کشاورزی نداشته باشیم.
• سلسه سدهایی که بر روی کارون ساخته شده، چه منفعتی را به‌دنبال داشته است؟
با ساخت این سدها، افزون‌بر استفاده از انرژی آب در ارتفاع‌های مختلف برای تولید انرژی برق‌آبی، سیلاب‌ها در خوزستان به‌طور کامل متوقف شده است ضمن آنکه احداث سدها فرصت‌های دیگری همچون ایجاد مشاغل جدید و گردشگری فراهم کرده است. البته ما در کنار فعالیت‌های سازه‌ای، دنبال اقدام‌های غیرسازه‌ای و پژوهشی هستیم. حتی ما از ظرفیت‌های کوچک غفلت نکرده‌ایم و مکان‌هایی که بین 10 تا 100 مگاوات ظرفیت دارند را شناسایی و در قالب بسته‌هایی معرفی می‌کنیم. این طرح‌ها باید توسط بخش خصوصی سرمایه‌گذاری شود و پس از اینکه مطالعه این طرح‌ها انجام شد، به بخش خصوصی معرفی می‌شوند. اما تعدادی از این نیروگاه‌ها همچون نیروگاه تاریک را با سرمایه‌گذاری دولتی اجرا کردیم.
ما سه‌هزار نقطه در کشور داریم که پتانسیل نصب نیروگاه‌های برق‌آبی کوچک دارد و باید از این فرصت‌ها به بهترین نحو ممکن استفاده کنیم.
• در دورانی اجرای شبکه پایین‌دست سدها دچار غفلت شد و احداث طرح‌های آبیاری و زه‌کشی با کندی مواجه شد. این طرح‌ها هم‌اکنون در چه وضعیتی قرار دارند؟
اجرای برخی از طرح‌های آبیاری و زه‌کشی و خطوط انتقال آب به شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران واگذار شده است و ما امیدواریم با استفاده از تسهیلات صندوق توسعه ملی، برای طرح‌های تامین و انتقال آب در غرب کشور گام‌های موثری برداریم. طرح‌های فعالی در این مناطق داریم که با تزریق اعتبار ظرف مدت چهار سال می‌توانیم آب موردنیاز زمین‌های وسیعی را در استان‌های کرمانشاه، ایلام و کردستان تامین کنیم.
• چرا سد بزرگی در نیمه شرقی کشور وجود ندارد؟
اگر به وسعت کشور نگاه کنیم، در نیمه شرقی کشور رودخانه دایمی بزرگی نداریم و در نتیجه امکان ساخت سد وجود ندارد؛ بلکه مسیل‌های سیلابی داریم و عمدتا راهکار ما این است که با تغذیه مصنوعی و آبخیزداری، آب‌ها را به سفره‌های زیرزمینی منتقل کنیم. اما در بخش غربی کشور رودخانه‌هایی داریم که از مسیر دره‌های تنگی عبور می‌کنند و زمین‌های کشاورزی هم در مسیر نیست و آب به سمت خلیج فارس و دریای عمان حرکت می‌کند. به همین خاطر، با احداث مخازنی امکان تولید برق و ذخیره آب را فراهم می‌کنیم.
• فرصت‌های مهم در نیمه غربی کشور چیست؟
هم‌اکنون در حوزه کارون فرصت‌های خوبی وجود دارد که به اجرا درنیامده است و می‌توان به کارون 2 اشاره کرد. سد کارون 2 با بیش از 600 مگاوات ظرفیت نیروگاهی، یک سد جریانی است که حجم مخزن بالایی ندارد. در بالادست نیز برای ساخت سدهای مخزنی سرمایه‌گذاری شده است تا آب مدیریت‌شده رها شود.
شاخه خرسان نیز به دریاچه کارون سه می‌ریزد که امکان اجرای چند طرح در این بخش وجود دارد و در حال ایجاد زیرساخت‌ها همچون جاده‌های دسترسی آن هستیم.
طرح رودبار لرستان در شاخه‌های دز و سد بختیاری نیز مطرح بوده ضمن آنکه دو طرح مطالعاتی دیگر شامل لیرو و سالکی در حال انجام است.
• چه اندازه به فعالیت‌های غیرسازه‌ای در مدیریت منابع آب اهمیت می‌دهید؟
تاکیدی که در دوره جدید مدیریت بخش آب بر روی فعالیت‌های غیرسازه‌ای می‌شود، بسیار صحیح است و باید به آن توجه شود. شرکت آب و نیرو یک شرکت توسعه‌ای بوده و به‌دنبال مطالعه و پیدا کردن ساخت‌گاه مناسب برای ساخت سد است و در کنار آن، شرکت‌های دیگری باید به‌دنبال مباحث غیرسازه‌ای باشند چراکه کشور افزون‌بر سدسازی نیازمند آبخیزداری، الگوی کشت و سامانه آبیاری تحت فشار نیز است. برخی طرح‌های مطالعاتی مانند استفاده از آب‌های غیرمتعارف نیز وجود دارد و استفاده از آب‌های غیرمتعارف ضروری است.