حماسه رمز مقاومت و پیشرفت در جغرافیای ایثار و شهادت است. ترجمان این گفتمان در سالهای جنگ نابرابر تحمیلی رزمندگان جبهه های غیرت و شرف و شهادت بودند و اکنون با ادامه جهاد، در جبهه حماسه سیاسی ادامه دارد. تبیین این مسائل برخاسته از این مهم است که نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران همواره باوری عمیق به مشارکت و انتخابات دارد؛ این مهم برخاسته از شرعیت مقدس و مشروعیت و مقبولیت مردمی دارد؛ یکی از بارزترین نمونه‌های مشارکت مردمی، مشارکت در امور سیاسی است که بهره فراوانی به حفظ وحدت و همبستگی ملی می‌ کند. می‌توان گفت که بزرگترین نماد مشارکت سیاسی و روشن‌ترین نمود دخالت مردم در امور سیاسی، شرکت آنان در انتخابات است و هر چه میزان مشارکت مردم در گزینش زمامداران و یا نمایندگان بیشتر باشد، حکومت از مقبولیت مدنی، استحکام اجتماعی و ثبات سیاسی بیشتری برخوردار خواهد بود؛ ظهور مردم‌سالاری و حاکمیت مردم از طریق حضور و مشارکت آنان در صحنه‌های انتخابات و تعیین سرنوشت جمعی تبلور می‌یابد. نظریه «انتخاب اصلح» که گفتمان رایج ادبیات سیاسی و انتخاباتی جمهوری اسلامی محسوب می‌شود، حکایت از این امر دارد که رأی دادن و انتخاب کردن، یک عمل جمعی و مبیّن حاکمیت ملی است، نه یک گزینش ساده و گویای نظر فردی؛ چون در غیر آن، شرکت در انتخابات نمی‌تواند اثبات‌کننده مقبولیت عام نظام دینی باشد. در ادامه این رویکرد اسلامی و ایرانی، رهبر معظم انقلاب حضور مردم در انتخابات را مظهر اقتدار، عظمت و وحدت ملی خوانده‌اند؛ از منظر ایشان، انتخابات نقطه وصل افکار و آرای مردم به بدنه نظام اجرایی است؛ بنابراین، نقش الزامات فقهی از منظر علمی بر اساس نظریه‌های کارکردی رأی و مبادله در چارچوب حاکمیت ملی به روشنی تبیین پذیر است.

بیمه عمر نظام اسلامی
در چارچوب چنین گفتمانی، عرصه‌ها و عرضه‌های مشارکت سیاسى و مشارکت‌کنندگان سیاسى حائز اهمیت است؛ چرا که مفهوم‌سازی و تبیین نمایی هر دو مقوله، به مفهوم‌سازی حاکمیت سیاسى و منشأ و خاستگاه مدنی آن مربوط می‌شود. در نظام سیاسی جمهوری اسلامی، مشارکت سیاسی بر مبنای جمهوریت و اسلامیت همواره جایگاهی رفیع داشته است؛ در این راستا البته تلاش شده است تا حدود و ثغور آن تبیین و تشریح شود. تعریف چنین قلمرویی از مشارکت سیاسی به مثابه آبشخور اجتماعی و فرهنگی می‌تواند جهت‌گیری بومی به مفهوم سیاسى از مشارکت ارائه دهد. ساخت و پرداخت اصولی و متعالی از مشارکت سیاسی، باعث فربه‌شدن حاکمیت ملی خواهد شد. بی‌توجهی و بی‌مبالاتی نسبت به آن نیز پیامدهای از جنس ناکارآمدی و ناتوانی حاکمیت ملی در مشروعیت، مقبولیت و قانونیت را به همراه خواهد آورد. ناگفته پیداست که بیمه عمر نظام حاکمیتی، دل‌بستگی و وابستگی مردمی از طریق مشارکت و دخالت در تشکیل و تکمیل نظام سیاسی است.

مشارکت سیاسی مطلوب
مشارکت سیاسی فرآیندی است که طی آن قدرت سیاسی میان افراد و گروه‌های جامعه توزیع می‌شود؛ به گونه‌ای که تمامی شهروندان و گروه‌های فعال و خواهان مشارکت سیاسی از حق انتخاب شدن، تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری، ارزیابی، انتقاد، اعتراض، اظهارنظر و انتخاب کردن و رأی دادن بهره‌مند می‌باشند. در جمهوری اسلامی ایران برخلاف کشورهای غربی که در آنها میزان مشارکت عمومی و سطح انتخاب کردن و رأی دادن غالباً چندان اهمیتی ندارد، میزان مشارکت مردم در انتخابات و حضور مردم در پای صندوق ‌های رأی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ این حضور و مشارکت، نمادی از مسئولیت‌پذیری ملی و محلی شهروندان است. یکی از مهم‌ترین پارامترهای تعیین میزان مشروعیت نظام سیاسی و حاکمیتی، میزان نقش و حضور مردم در سازوکارهای تقسیم قدرت است. این مسئله در نظام سیاسی ایران جایگاهی خاص دارد، چنانکه بر مبنای اصول دموکراسی و تئوکراسی ایرانی و اسلامی، نظام سیاسی از مردم، از آن مردم و برای مردم است. در این راستا نیز اصل 56 قانون اساسی بر همین نکته توجه داشته، اراده مردم را مبنای مشروعیت دولت و قدرت در ادامه حاکمیت خدا معرفی می‌نماید: اعتماد مردم = مشارکت در انتخابات = مشروعیت نظام
از سوی دیگر، مشارکت در انتخابات نشانی از دغدغه شهروندان در تعیین سرنوشت است؛ رفتارشناسی مشارکت‌کنندگان در فرآیندهای سیاسی رابطه مستقیمی با توزیع و تبیین قدرت در جامعه دارد. بااین‌همه، نکته مهمی که در پیرامون مشارکت سیاسی مطرح است، اینکه مشارکت سیاسی باید آگاهانه، خودجوش، سازمان‌یافته، آزادانه و مبتنی بر علایق فردی، گروهی و صنفی باشد. مشارکت سیاسی با این‌گونه ویژگی‌ها در جامعه‌شناسی سیاسی به‌عنوان «مشارکت سیاسی مطلوب» تعبیر می‌شود؛ مسئله‌ای که هر سال در انتخابات ایران روی می‌دهد.

مشارکت و انتخابات از دیدگاه مقام معظم رهبری
بی‏تردید، یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین عوامل برقراری وفاق، اقتدار و ارتقای ضریب منفعت و امنیت ملی، مشارکت در صحنه‌های گوناگون است. مشارکت سیاسی در واقع، تجلی مشروعیت حاکمیت و ضمانت تأمین و ثبات کشور است؛ زیرا مشارکت مردمی می‏تواند به مثابه مؤثرترین و مناسب‏ترین پشتوانه برای حل و فصل معضلات و بحران‏های سیاسی، اجتماعی و امنیتی مورد استفاده قرار گیرد؛ مشارکت سیاسی موجب افزایش درک سیاسی شهروندان، مسئولیت‌پذیری، تقویت احساس شهروندان نسبت به‌نظام سیاسی و تعهدات آنان نسبت به حکومت می‏شود. از دیدگاه مقام معظم رهبری، مشارکت در انتخابات فراتر از یک حق حقوقی و قانونی تبیین یافته در الگوی دموکراسی غربی است، در نگاه تئوکراسی ایرانی، این کنش اجتماعی و سیاسی علاوه بر آنکه حق قانونی افراد است، به‌عنوان «یک عمل عبادی و فریضه‌ای الهی به حساب می‌آید، که با قصد قربت صورت می‌گیرد»1؛ رویکردی که از عمل سیاسی عرفی محض در نظام‌های سکولار، یک رفتار سیاسی و عبادی هدفمند و پویا در نظام اسلامی می‌سازد تا «هر کس که به خاطر تثبیت نظام و به خاطر انجام وظیفه، رأی در صندوق انداخته است و... پیش خدا مأجور است»2 و «شرکت و حضور در انتخابات برای مردم، هم یک فریضه سیاسی است، هم یک فریضه دینی... این مهمترین مسأله در باب انتخابات است؛ یعنی حضور مردم».3 ازاین‌رو، می‌توان گفت مشارکت مردم در فرایند انتخابات نوعی از جهاد سیاسی و فرهنگی است که از رهرو آن، مردم ضمن انتخاب اصلح، پایه‌های اقتدار حاکمیت سیاسی و حقوقی کشور را تحکیم بخشیده و عزت و شوکت نظام اسلامی را در مقابل قدرت و ثروت نظام سلطه فزونی می‌بخشند. با عطف به این گزاره‌هاست که رهبر معظم انقلاب اسلامی، انتخابات و مشارکت در آن را «مظهر اقتدار ملی»،4 «نشان دهنده حیات و خودآگاهی یک ملت، حرکت عظیم مردمی برای تثبیت نظام جمهوری اسلامی»،5 «میدان شرف و افتخار»،6 «زره پولادین در مقابل حمله دشمنان و بددلی مستکبران»،7 «مایه قدرت و ابهت بین المللی ملت»8 و «میدان مهم همبستگی و نعمت بزرگ خدا»9 می‌دانند.

 افتخاری دیگر
حضور حماسی مردم فهیم و بصیر ایران اسلامی در ادوار گذشته انتخابات مختلف ضامن صیانت و حراست از امنیت ملی و لبیکی به جمهوری‌خواهی و اسلام طلبی رهبر معظم انقلاب اسلامی است. در سال 1392 که با نام حماسه سیاسی و اقتصادی از سوی مقام عظمای ولایت مزین گشته است حضور در انتخابات همزمان ریاست جمهوری و شوراهای اسلامی شهر و روستا حضور حماسی تری را می‌طلبد. به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی حماسه سیاسى یعنى حضور آگاهانه مردم در صحنه سیاست کشور و مدیریت کشور؛ نمونه بارزش هم همین حادثه انتخابات است که اندکى بعد انشاءاللَّه به توفیق الهى، در وقت مقرر، با حضور و شرکت شوقآفرین مردم انجام خواهد گرفت. از این دیدگاه است که رهبری عزیز باور دارند که مسئله انتخابات، مسئله مهمى است. عرصه انتخابات، عرصه قدرت ملى در یک کشور است. ملتى که زنده است، بانشاط است، متکى به اراده است، مطمئن به پشتیبانى الهى است، این ملت در همهها پیروز خواهد شد؛ در این عرصه هم همین‌جور است. به تعبیر رهبر فرزانه انقلاب آنچه که از تجربه‌های طولانى انقلاب فهمیدیم، این است که خداى متعال بافضل خود، با هدایت خود، این ملت را بر همه دشمنانش غالب خواهد کرد؛ دشمنان، خودشان تصدیق خواهند کرد ـ همچنان که امروز دارند تصدیق می‌کنند ـ و هر کسى که با این ملت، با این حرکت عظیمى که کرده است، با این انگیزه ایمانىِ عمیقى که در این ملت هست، دربیفتد، قطعاً بر خواهد افتاد.10
بر این مبنا می‌توان گفت که برگزاری انتخاباتی پرشور و باشکوه و حماسی، صیانت بخش امنیت ملی و زمینه‌ساز تحقق حماسه اقتصادی است. باور عمیق رهبر معظم انقلاب اسلامی به اراده و آگاهی عمومی و همراهی بصیرانه و هوشیارانه مردم همیشه در صحنه نویدبخش برگزاری انتخاباتی حماسی در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و ثبت سندی دیگر از اقتدار و افتخار در دفتر افتخارآفرینی های بی‌شمار نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران خواهد بود. بی تردید به حول و قوه الهی این انتخابات با مشارکت حداکثری مردم به حماسه سیاسی دیگری در سند افتخارات این ملت و حکومت سرافراز تبدیل خواهد شد.

*معاون پشتیبانی و تحول اداری نهاد ریاست جمهوری