وزیر راه و شهرسازی تصریح کرد: زنجیره عدل، حق و مسئولیت است که می تواند فضایی خلاق و زاینده ای را در جامعه ایجاد کند و اساسا عدالت را بدون مفهوم حق نمی شود تعقیب کرد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت به نقل از  مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت راه و شهرسازی، عباس آخوندی که امروز در همایش توسعه و عدالت آموزشی سخن می‌گفت، با اشاره به اینکه پرداختن نظری به مفهوم عدالت در ایران مغفول مانده است؛ بیان داشت: یکی از اصطلاحاتی که بیشترین تکرار را در پیش و پس از انقلاب در شعارهای انقلابی داشته مفهوم عدالت در حوزه ‌های مختلف از جمله عدالت اجتماعی و یا آموزشی بوده است و در مورد عدل به مفهوم مطلق و در مورد مسائل عدالت خیلی سخن رفته ولی در برابر عدالت از جهت نظری کمتر توجه شده است؛آنچه که در برابر عدالت مطرح است حق است و اساس عدالت را بدون مفهوم حق نمی شود تعقیب کرد .
وزیر راه و شهرسازی در سالن جابربن حیان دانشگاه صنعتی شریف اظهار داشت: ما در مورد عدالت اجتماعی و عدالت آموزشی صحبت می کنیم اما در مورد حقوق اجتماعی و آموزشی صحبت نمی ‌کنیم. مفهوم عدالت آموزشی در برابر حق آموزشی است چون ما مفهوم حق را بیان نمی کنیم عدالت بیشتر به نوعی مهرورزی تعبیر می‌شود و این پاشنه آشیل عدالت است که در واقع عدالت را به سر به زمین می زند و دقیقا به ضد عدالت تبدیل می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه اصلی ترین مساله ما در موضوع عدالت در ایران از جهت نظری است، یادآور شد: می توان آمارهای مختلفی را در مورد نابرابری های موجود در درون شهرها و بین شهر و روستا از لحاظ کیفیت زندگی و آموزش و دسترسی به خدمات رفاهی گوناگون ارائه کرد که همه آنها صحیح و درست است اما نکته ای که مدتها در مورد آن فکر و بحث و اندیشه می کنم این است که چرا این وضع وجود دارد؟ و چرا حرکات اجتماعی ما سرجمع در دستیابی به اهدافشان ناکارآمد هستند و میزان موفقیت آنها کم است؟
آخوندی ابراز داشت: وقتی ما از عدل صحبت می کنیم باید بلافاصله درباره حق صحبت کنیم و وقتی در مورد حق صحبت می کنیم بلافاصله باید در مورد مسئولیت صحبت کنیم. زنجیره عدل و حق و مسئولیت است که می تواند یک فضای خلاق و زاینده ای را در جامعه ایجاد کند و بدون بحث در خصوص این دو در واقع بحث ما ابتر خواهد بود.
بحث اخلاق بدون عدل بی معنی است
این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه همه تریبون‌ها از تریبون مساجد تا تریبون رسانه گروهی و صدا و سیما و مطبوعات در کشور راجع به اخلاق صحبت می کنند. اما در عین حال شاهد پدیده اسید پاشی بر روی زنان هستیم؛ توضیح داد: بحث اخلاق بدون عدل و اخلاق بدون حق اساسا بی معنی است. این بحث مهمی است که روزی روزگاری باید در ایران در مورد آن بحث شود.
وی با اشاره به آموزه‌های دینی و ذکر روایتی از حضرت علی (ع) در پاسخ به سؤالى مبنی بر اینکه از این دو کدام برترند: عدالت یا جود؟ ( أَیُّهُمَا أَفْضَلُ الْعَدْلُ أَوِ الْجُودُ) تصریح کرد: امام علی(ع) جواب فرمود: «عدل، هرچیزى را در جاى خود قرار مى دهد ولى جود و بخشش آن را از مسیرش فراتر مى برد، (اضافه بر این) عدالت، قانونى است همگانى ولى جود و بخشش جنبه خصوصى دارد بنابراین، عدل، شریف تر و برتر است» )العَدْلُ یَضَعُ الاُْمُورَ مَوَاضِعَهَا، وَالْجُودُ یُخْرِجُهَا مِنْ جِهَتِهَا، و الْعَدْلُ سَائِسٌ عَامٌّ، وَالْجُودُ عَارِضٌ خَاصٌّ، فَالْعَدْلُ أَشْرَفُهُمَا وَأَفْضَلُهُمَا(
آخوندی ادامه داد: عدالت بدون حق دست نایافتنی است وقتی عدل دست یافتنی است که در برابرش حقی وجود داشته باشد و اگر حقی وجود نداشته باشد اساسا عدالت دست نیافتنی است . مرحوم کاتوزیان چندین مقاله داده در مورد عدالت و حقوق که اساسا بدون حق و حقوق، عدالت قابل دسترسی نیست نوشته است زیرا که عدالت بدون حق نصیحت الملوک و به پندنامه و سیاست‌نامه ای تبدیل می‌شود که ضمانت اجرایی ندارد و آنچه که می تواند عدالت را تضمین کند وقتی است که شما در برابرش حق تثبیت شده ای را داشته باشید .
وی با اشاره به آیه شریفه «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ» (نحل 90) بیان داشت: این آیه عدل بر نیکوکاری مقدم شمرده شده است و احسان محصول عدل است و در جامعه‌ای که عدل نباشد و حقوق افراد رعایت نشود اساسا تصور احسان بیهوده است.
این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ابراز داشت: برداشت من از این آیه این است که تقدم، وجودی دارد نه ترادف کلمات. این عدل بر احسان تقدم وجودی و وجوبی دارد و به قول ابن سینا این علت موجبه احسان، عدل است و اگر عدلی وجود ندا شته باشد احسانی هم در کار نیست و آن عدل وقتی وجود دارد که حقی وجود داشته باشد و اگر عدلی وجودنداشته باشد حقی وجود ندارد.
وی با تاکید بر اینکه در ایران این تقدیم و تاخیرها و رابطه عدل و حق و رابطه عدل و اخلاق کمتر توجه شده است، اشاره کرد: آنجه که در پاسخ حضرت علی (ع) مبنی بر اینکه از این دو کدام برترند: عدالت یا جود؟بسیار مهم است توجه به حوزه عمومی یا خصوصی است که اگر در حوزه خصوصی هستید جود و ایثار بهتر است که حضرت امیر مصداق آن است ولی همین حضرت امیر که سه شبانه روز روزه می گیرد و به یتیم، مسکین و اسیر ایثار و بخشش می کند وقتی از آن می‌پرسند بخشش بهتر است یا عدل؛ می گوید عدل بهتر است.
وی افزود: آنجا در زندگی و اخلاق خصوصی بحث جود مطرح است و به محض اینکه اخلاق را عمومی می کنید قاعده عوض می‌شود و شما وارد اخلاق عمومی که شوید عدل، انصاف و حق را می خواهید و همه چیز یک دفعه عوض می‌شود.
نیاز به جامعه عادل داریم
این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با یادآوری اینکه چرا با این همه پند و اندرز دادن در جامعه کم می آوریم؟ پاسخ داد: زیرا که حوزه خصوصی و عمومی را رعایت نمی کنیم ما با معیارهای اخلاق خصوصی در مورد اخلاق عمومی صحبت می کنیم و تماما در مورد صفات پسندیده یک فرد برای حکومت صحبت می کنیم که اگر حاکم این صفات پسنیده را داشته باشد همه چیز درست است؛ حال اینکه افزون بر آن، نیاز به جامعه عادل داریم؛ جامعه‌ای که به قول حضرت امیر مظلوم بتواند بدون لکنت زبان حقش را دریافت کند و این برمی‌گردد به این موضوع که وقتی از عدل صحبت می کنیم از حق هم صحبت کنیم.
وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه در قرن بیستم کشورها تاثیرگذاری فوق العاده‌ای از مارکسیسم داشته‌اند و در هر کشوری این موضوع به شکل‌های مختلف بروز داشته است، توضیح داد: در اروپا بعد از حرکت‌های چپگرایانه و شکل گیری دولت رفاه، نظریه مارشال شکل گرفت و بیان داشت که بعد از تعریف حقوق مدنی نیاز به یک دسته حقوق سیاسی که شامل مشارکت در حکومت و برگزاری انتخابات داریم و با تشکیل دولت رفاه این مفهوم بین اندیشمندان دنیا مطرح شد که خدماتی که دولت می دهد شامل آموزش و پرورش، بهداشت و درمان، مسکن و بازنشستگی، تامین اجتماعی و کمک به معلولان و ... غیره می دهد آیا حق است یا یک برنامه اضافی است که از سر مهرورزی دولت در خدمت مردم است.
آخوندی تصریح کرد: این اولین سوالی بود که در اروپا مطرح و بعد از آن نیاز به تعریف دسته جدید از حقوق به نام حقوق اجتماعی در برابر عدالت اجتماعی شکل گرفت و نظام جامع رفاه اجتماعی طرح شد و این چیزی است که در ایران باید راجع به آن اندیشه کنیم. البته در غرب نیز با وجود نوشتن هزاران مقاله حقوق اجتماعی همچون حقوق مالکیت برجسته نشد.
وی ادامه داد: در غرب دو رویکرد به بحث‌های اجتماعی وجود دارد دسته اول اینکه ارائه خدمات اجتماعی را فقط برای حفظ نظم اجتماعی لازم می دانند و دسته دیگر آنها را جزئی از حقوق اجتماعی می دانند.
اصل 43 قانون اساسی توجه به ارائه خدمات اجتماعی
آخوندی با اشاره به بحث ارائه خدمات اجتماعی در ایران اظهار کرد: اصل 43 قانون اساسی بیان می کند برای تامین استقلال اقتصادی جامعه و ریشه کن کردن فقر و محرومیت و برآوردن نیازهای انسان در جریان رشد، با حفظ آزادگی او، اقتصاد جمهوری اسلامی ایران بر اساس ضوابط زیر استوار می شود: 1 - تامین نیازهای اساسی : مسکن ، خوراک ، پوشاک ، بهداشت ، درمان ، آموزش و پرورش و امکانات لازم برای تشکیل خانواده برای همه .
2 - تامین شرایط و امکانات کار برای همه و .... که ایجا در مورد پنج دسته خدمت از جمله مسکن ، خوراک ، پوشاک ، بهداشت ، درمان، آموزش و پرورش صحبت می کند و در این متن نمی گوید این حق آحاد مردم است یا در واقع یک برنامه است برای دولت؟
وی ادامه داد: اینکه دولت باید از قانون تبعیت کند یا یک حق است دو مساله متفاوت است زیرا که ساماندهی و اجرای آن خیلی متفاوت می‌شود. این بحث در قانون اساسی ما مثل تعریف دولت رفاه اروپایی است. آخر کار باید بحث کنیم اگر عنایت دولت باشد نظام اولویتها و پرداخت‌ها متفاوت خواهد بود و اگر حق باشد داستان گونه‌ای دیگر خواهد بود.
آخوندی با اشاره به متن اصل 44 قانون اساسی که ابزار تولید را در اختیار دولت قرار داده است، تاکید کرد: با ابلاغ سیاست‌های اصل 44 توسط مقام معظم رهبری باب جدیدی در این حوزه باز شد و اینکه اساسا آیا می توانیم بگوییم ثروت مادی قدرت می آورد که با دسترسی به اطلاعات قدرت سرمایه محدود شد.
وزیر راه و شهرسازی ابراز داشت: ما در ایران در لایه اول هستیم و هنوز به اینجا نرسیده‌ایم که در مورد حق و مسئولیت صحبت کنیم.