بسمه تعالی

«خلق زیست بوم تولید علم، فناوری و اقتصاد دانش بنیان، هدف اساسی دولت در دوران پسا تحریم»

جمهوری اسلامی ایران، برا ساس ظرفیت­های انسانی عظیم از جوانان تحصیلکرده، با نشاط و مومن؛ در نقطه عطف تحولات علمی، اقتصادی و اجتماعی خود قرار گرفته و برای تحول عظیم در الگوهای مدیریت و توسعه جامعه به ویژه رهایی از اقتصاد و فرهنگ نفتی آمادگی کامل دارد. به حمدا...، با سرمایه­گذاری­های گسترده انجام شده در دو دهه اخیر و حمایت همه جانبه مقام معظم رهبری(مدظله العالی)، توسعه علم، فناوری، نوآوری و اقتصاد دانش­بنیان، به گفتمان قالب و "محور اساسی برنامه­های توسعه کشور به ویژه برنامه ششم تبدیل شده است. به عقیده صاحبنظران، مرور تجربیات موفق جهانی نشان می دهد، اجرایی شدن این گفتمان نیازمند  اتخاذ  تدابیر صحیح و  بازاندیشی در برخی پیش­فرض­های سنتی و ناکارآمد مبتنی بر مدیریت هزینه درآمدهای نفتی در نظام اقتصادی و علم و فناوری کشور ­است. به عبارت روشن، امروز باید در بسیاری از پیش­فرض­های گذشته تشکیک کنیم و با درک صحیح اقتضاعات موفقیت در جنبش نرم افزاری؛ تحقق مرجعیت علمی و نجات از اقتصاد نفتی؛ حرکت کشور در این مسیر را شتاب دهیم.

این بازاندیشی در الگوهای ذهنی و باورهای مدیریتی در حوزه تولید علم و اقتصاد دانش­بنیان دغدغه اصلی و محور فعالیت دولت یازدهم است.

براین اساس، در دوسال گذشته همواره تلاش شده است که چند مفهوم نوین و تحول آفرین به عنوان استعاره­های کلیدی در فرهنگ مدیریت کلان کشور و همچنین محیط­های علمی، پژوهشی و صنعتی نهادینه شده و براساس این استعاره چند اقدام اجرایی مهم در دستور کار قرار گیرد:

1. ایجاد زیست­بوم(اکوسیستم) کارآفرین و بر نوآوری فناورانه در کشور: همانطور که مقام معظم رهبری، بارها بر تکمیل زنجیره تولید علم تا خلق ثروت تاکید داشته­اند و ریاست محترم جمهوری نیز به مفهوم اقتصاد دانش­بنیان به عنوان یک شعار اساسی دولت و راهکاری کلیدی در حوزه اقتصاد مقاومتی مطرح می­نمایند، شکل دهی زیست بوم نوآوری و کارآفرینی در محیط ­های علمی و صنعتی و ایجاد محرک­های لازم برای این موضوع، یکی از محورهای اصلی فعالیت­های دولت در دوسال گذشته بوده است. بر این اساس، با استفاده از رویکردهای نوین تبدیل محیط دانشگاه­ها و پژوهشگاه­ها به محل پرورش جوانانی با نشاط و کارآفرین مبتنی بر دانش ازجمله حمایت از تاسیس مراکز نوآوری، برگزاری دوره­های استارتاپ، ایجاد پیوند بین شرکت های شتاب دهنده با ایده­های خلاق نسل جوان، تلاش شد فرهنگ قالب دانشگاه از کارمند پروری به کارآفرین پروری تغییر یابد و هدف ایجاد دانشگاه کارآفرین و خوداتکا از نظر مالی بر اساس تجاری­سازی و فروش دانش به دنبال گردد.در این مسیر دولت تاکید دارد که دانشگاه باید در کنار هدف مهم تولید علم با کیفیت و نافع برای جامعه که به صورت ذاتی از اهداف اصلی و محوری آن است با استفاده از ساز و کارهای مکمل برای تجاری­سازی و کاربردی­سازی آن در قالب فروش دانش و یا زایش شرکت­های دانش­بنیان، نسبت به سرنوشت فارغ التحصیلان خود و جامعه­ای که هزینه اداره دانشگاه را می­پردازد، مسئول باشد. در این راستا دولت نیز تلاش نموده است با فعال سارزی قانون حمایت از شرکت­های دانش­بنیان و تجاری­سازی اختراعات، محیط­های مکمل این زیست­بوم را ایجاد نماید.در دوسال گذشته با اهتمام دولت، ابزارهای مختلف حمایتی پیش­بینی شده در قانون به خوبی فعال شده­است. در این مدت حدود 1600 شرکت دانش­بنیان احراز صلاحیت شود و مشمول حمایت­های قانون از جمله اعطای تسهیلات ارزان قیمت شده­اند. در این راستا علیرغم همه محدودیت­های مالی دولت؛ صندوق نوآوری و شکوفایی در عمل فعال شده­ و دولت تعهدات قانونی خود را در تخصیص منابع براین صندوق به طور کامل انجام داده است. در حوزه معافیت های مالیاتی نیز، این ابزار حمایتی موثر به ویژه برای شرکت­های دانش­بنیان نوپا، با همت کارگروه تشخیص صلاحیت و حمایت از شرکت­های دانش­بنیان و همراهی همه دستگاه­ها، به ویژه وزارت اقتصاد و دارایی عملیاتی شده است.بر این اساس، جریان شکل گرفته در حمایت­های قانونی، مادی و معنوی از شرکت­های دانش­بنیان در کارگروه مذکور، نمادی از جدیت دولت در حوزه اقتصاد دانش­بنیان است..

2. شتاب علمی و کیفی­سازی تولید علم و فناوری در کشور:در کنار اهمیت ایجاد زیست­بوم نوآوری که برپایه شتاب رشد علمی و توسعه تحصیلات تکمیلی در کشور به یک ضرورت تبدیل شده­است؛ حفظ سرعت تولید علم و فناوری و تکمیل زنجیره­های لازم برای تداوم رشد و افزایش اثربخشی آن، از اهداف اصلی دولت است که نیازمند ایجاد زیست­بوم مناسب می­باشد. افزایش سرمایه­گذاری دولت در پژوهش­های مرز دانش، حمایت از مقالات باکیفیت و با رتبه برجسته بین المللی در قالب حمایت از دانشمندان سرآمد، ایجاد نظام جهت­دهی به پژوهش­ها به سوی حل مسائل کشور در قالب شکل دهی نظام پژوهانه (گرنت) و تقویت صندوق­های پژوهش و فناوری، از جمله برنامه­­های در حال اجرا در این حوزه می‌باشد که انشالا باید در سال های آتی تقویت گردد. همچنین  این جریان تولید علم با شناسایی و شبکه سازی نخبگان علاقمند و دلسوز ایرانی در سراسر جهان، امکان شتاب بخشی بیشتری خواهد داشت. از منظر دولت، هر ایرانی دانشمند و نخبه در هر کجای جهان می تواند به شبکه بزرگ تولید علم بپیوندد و در راستای مرجعیت علمی ایران عزیز در سطح منطقه و جهان تلاش نماید.  ایران اسلامی باید نماد و سمبل جامعه دانش محور در سطح منطقه باشد و به جای منابع زیرزمینی و نفت، علم و دانش و فناوری معرف کشور در جهان باشد.

3- مدیریت بازار کشور برای حفظ شتاب تولید علم و نوآوری: در شرایط پسا تحریم در کنار دو هدف اصلی فوق، یکی از ماموریت های اصلی همه دستگاه‌های دولتی و نهادهای عمومی، تلاش هوشمندانه  و برنامه محور برای مدیریت فرصت ها و تهدیدات دوران پسا تحریم به نفع شکل گیری اقتصاد و جامعه دانش بنیان است. سیاست‌گذاری برای همکاری شرکت های معتبر بین­المللی با دانشگاه‌ها ، پژوهشگاه‌ها و شرکت‌های دانش بنیان داخلی، الزام واردکنندگان بزرگ به استفاده از ظرفیت‌های انسانی و تولیدی کشور برای ورود به بازار ایران و از همه مهمتر تدوین سیاستهای تشویقی و الزام ‌آور صادرات محور برای شرکت های بین المللی همکار، برای رشد صادرات دانش فنی و محصولات مبتنی بر فناوری پیشرفته یکی از اهداف اساسی دولت وشاه­بیت تحقق اقتصاد مقاومتی و دانش بنیان و دستیابی به جایگاه برتر اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه است. در پایان لازم به ذکر است پیام این نوشتار به همه  اندیشمندان و دانشمندان و کارآفرینان و ودلبستگان ایران اسلامی این است که در آستانه تحولی عظیم و سفری جدید و پر از چالش اما الهام بخش و نشاط آور برای نسل جوان هستیم که ارزش تلاش شبانه روزی  و مبتنی بر انگیزه های الهی و روحیه جهادی را دارد و انشالا مبدا شکل گیری تمدن نوین ایرانی اسلامی خواهد بود. پس باید به درگاه الهی در آستانه سومین سال عمر دولت تدبیر و امید از قول خواجه شیراز خالصانه دعا کنیم که:

  همتم بدرقه راه کن ای طائر قدس /که دراز است ره مقصد و من نوسفرم

*دکتر سورنا ستاری- معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری و رئیس بنیاد ملی نخبگان