انباشت مشکلات اقتصادی و بحران های ناشی از آن، خروج آمریکا از برجام و شروع جنگ اقتصادی، بحران های ناشی از حوادث طبیعی و غیرطبیعی و سرانجام شیوع ویروس کرونا، دولت یازدهم و دوازدهم را در هفت سال گذشته با چالش های جدی و بی سابقه ای رو به رو کرد. با این وجود با استراتژی صحیح و اتخاذ سیاست های راهبردی، تلاش وامید و همچنین ایستادگی بر شعار تعامل سازنده با جهان، دولت توانست از این گردنه های ناهموار عبور و کار را در این شرایط سخت ادامه دهد. بررسی تحولات اقتصادی و اجتماعی طی سال 1399-1392 موید این مساله است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت، دولت در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی طی هفت سال گذشته پروژه های متعددی در سطح ملی و استانی به سرانجام رساند و این روند تحت عنوان سنت پنجشنبههای افتتاح ادامه دارد. همچنین افزایش حقوق و مستمری، افزایش سرمایهگذاری خارجی مصوب، افزایش تسهیلات پرداختی بانکها به بخشهای اقتصادی، توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات، توسعه زیرساختهای حمل و نقل و توسعه بخش کشاورزی و صنعت و معدن از مهمترین اقدامات دولت در زمینه اقتصادی بوده است. علاوه بر آن دولت اقدامات متعددی در زمینه اجتماعی انجام داد که توسعه بهداشت و سلامت از اهم آنها بود و نتایج آن در شرایط کرونا مشهود است.
دستاوردهای پروژههای اقتصاد مقاومتی در سطح ملی
تكميل ظرفيت و راهاندازي فازهاي 13، 14 و 24-22 پارس جنوبي یکی از اقدامات مهم دولت یازدهم ودوازدهم بوده است. بر این اساس میزان تولید گاز غنی از میادین پارس جنوبی از متوسط 183 میلیون مترمکعب در روز در سال 1395 به متوسط 567.3 میلیون مترمکعب در روز در پایان سال 1398 بالغ شده است.
افزايش ظرفيت توليد نفت خام ميادين مشترک غرب کارون از دیگر اقدامات مهم دولت طی سال 92 تا 98 بوده است. بررسی ها نشان می دهد میزان تولید نفت خام از میادین مشترک غرب کارون از 68.4 هزار بشکه در روز در سال 1392 به متوسط 296.7 هزار بشکه در روز در پایان سال 1398رسیده است.
تکمیل و بهرهبرداری از مجتمعهای پتروشیمی از دیگر اقدامات دولت بوده است. در سال 1398 در قالب پروژه اقتصاد مقاومتي 3 طرح توليدي پتروشيمي مورد توجه قرار گرفت كه در پايان سال طرحهاي پتروشيمي متانول كاوه و فاز نخست پتروشيمي بوشهر راهاندازي شد.
گازرساني به يك ميليون مشترك جديد روستايي و شهري یکی دیگر از دستاوردهای دولت تدبیر و امید بوده است. طی سالهای 1395 تا 1398 گازرسانی به 4412.9 هزار خانوار شهری و روستایی (به صورت تجمعی) پیشبینی شده که تا پایان سال 1398 گازرسانی به حدود 3804 هزار خانوار انجام شده است.
همچنین تجاريسازي ساخت و توليد 10 قلم کالاي پرمصرف صنعت نفت در داخل کشور با محوريت بخش خصوصي، احداث 3663 هکتار گلخانه جدید و اصلاح، بازسازی و نوسازی 541 هکتار گلخانه، تولید 14 میلیون تن گندم و خرید تضمینی حدود 7.7 میلیون تن گندم، توسعه سامانههای نوین آبیاری، تكميل و تحويل 100 هزار واحد مسكوني مهر در سراسر کشور در سال 1398، افزايش ظرفيت زيرساخت شبكه ريلي، تكميل و بهرهبرداري از محورهاي اولويتدار شبكه بزرگراهها و راههاي اصلي در كريدورهاي شمالي- جنوبي و شرقي- غربي، تامين آب شرب 1650 روستا با جمعيت حدود 1.2 میلیون نفر در سال 1398، بهرهبرداري از 1879 مگاوات نيروگاه حرارتي، 350 مگاوات نيروگاه توليد پراكنده و احداث 128 مگاوات نيروگاه تجديدپذير در سال 1398، نصب 7000 دستگاه كنتور حجمي بر روي چاهها و پر و مسلوبالمنفعه نمودن 10500 حلقه چاه فاقد پروانه و مضر به مصالح عمومي و آبگيري و یا افتتاح سدهای مرزی و غیرمرزی، حمايت از شركتهای دانش بنيان، ظرفيتسازي براي توسعه بازار سرمايه و افزايش سهم آن در تامين مالي كشور و توسعه گمرك الكترونيك و يكپارچه با تمركز بر پنجره واحد تجارت فرامرزي از اهم پروژههای اقتصاد مقاومتی طی هفت سال گذشته در سطح ملی بوده است.
دستاوردهای پروژههای اقتصاد مقاومتی در سطح استانی
در سطح استانی نیز توسعه معادن و صنایع معدنی و جلوگیری از خامفروشی در دستور کار ستاد اقتصاد مقاومتی استانها قرار گرفت. بر این اساس در سال 1398 تعداد 6 استان در زمینه توسعه معادن اقدام کرده اند.
پرورش ماهی در قفس و پرورش ماهی خاویاری نیز یکی دیگر از اقدامات دولت در راستای اجرای اقتصاد مقاومتی در سطح استانی بود. در سال 1398 استانهای کرمانشاه، بوشهر، ایلام، فارس، کردستان، سمنان، هرمزگان، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، مازندران و گیلان در زمینه پرورش ماهی در قفس و پرورش ماهی خاویاری اقدام کردند که متوسط میزان پیشرفت عملیاتی این پروژه در 11 استان بالغ بر 70 درصد است.
توسعه پروژههای زیرساختی بین 3 استان در مناطق محروم سواحل مکران یکی دیگر از اقدامات دولت طی هفت سال گذشته بوده است. در سال 1398 استانهای هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان در زمینه توسعه زیرساختها در مناطق محروم سواحل مکران و پسکرانههای آن اقدام کرده اند.
افزایش سطح زیرکشت گیاهان دارویی و احداث و توسعه واحدهای فرآوری، توسعه نوغانداری و ابریشمکشی و تولید نخ ، تکمیل زنجیره تولید فرش دستباف شامل تولید پشم، فرآوری آن، نخریسی و بافت فرش، تولید مشتقات اتیلن گلیکول از دانههای ذرت و افزایش اکتان سوخت بنزین و افزایش تولید کاغذ سنگی از اقدامات مهم دولت بوده است.
بهبود وضعیت شاخصهای کلیدی بودجه
یکی از مهمترین اقدامات دولت یازدهم و دوازدهم اصلاح ساختار بودجه و از جمله کاهش سهم نفت در درآمدهای دولتی بود. همچنین افزایش شفافیت در بودجه ریزی نیز از دیگر اقدامات مهم دولت تدبیر وامید بوده است. مقایسه سهم درآمد نفت از منابع بودجه عمومی طی سال های 92 تا 98 از کاهش حدود 32 درصدی حکایت دارد. همچنین سهم مالیات نیز از درآمدهای دولت طی سال 92 تا 98 افزایش 3.1 درصدی داشته است.
افزایش حقوق و مستمری
متوسط حقوق کارمندان دولت از سال 92 تا 98 افزایش 4.1 برابری داشته است. در این میان حقوق فرهنگیان نیز طی این مدت افزایش 4.8 برابری داشته است. متوسط مستمری پرداختی خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی نیز با فازیش 5.9 برابری از 71 به 417درصد رسیده است.
افزایش سرمایهگذاری خارجی مصوب
با اقدامات موثر دولت برای جذب سرمایه های خارجی شاهد افزایش در این خصوص بودیم. یکی از دلایل این امر ثبات اقتصادی و همچنین اجرای برجام و رفع موانع سرمایه گذاری به خصوص در سال های رفع تحریم ها بود. گزارش ها نشان می دهد سرمایه گذاری خارجی مصوب افزایش 3.8 برابری داشته است.
بهبود جایگاه اقتصادی ایران در شاخصهای جهانی
گزارش های بین المللی نشان می دهد بسیاری از شاخص های جهانی در هفت سال گذشته در کشور بهبود یافته است. یکی از این مولفه ها شاخص سهولت در کسب و کار بوده است که بر اساس آمارهای بین المللی، بهبود 25 پله ای طی سال 2013 تا 2020 داشته است. راه اندازی پنجره واحد فیزیکی و کاهش زمان کسب مجوز از 72 روز به 72 ساعت از مهمترین اقدامات دولت در این زمینه بوده است. علاوه بر این شاخص کارآفرینی و توسعه نیز در دولت یازدهم و دوزادهم بهبود 28 پله ای داشته است. همچنین شاخص نوآوری جهانی نیز از 113 به 61 بهبود 52 پله ای داشته است. شاخص ریسک اعتباری نیز از 7.0سال 2013 به 6.0در سال 2019 رسیده است.
توسعه بهداشت و سلامت
جمعیت تحت پوشش بیمه های اجتماعی با طرح تحول سلامت در کشور با افزایش 2.5 واحد درصدی همراه بوده است. همچنین جمعیت پوشش بیمه درمان نیز با افزای 5 واحددرصدی همراه بوده است. نرخ مرگ و میر مادران نیز از 19.9 سال 92 به 17.7 در سال 98 رسید. روند میزان مرگ کودکان زیر پنح سال نیز طی این مدت با کاهش 4 واحدی همراه بود.
از سویی دیگر سهم داروهای تولید داخل از کل بازار افزایش 10 درصدی داشت. تعداد تخت بستری فعال نیز از 93 هزار عدد در سال 92 به 151300 در سال 98 رسید.
افزایش تسهیلات پرداختی بانکها به بخشهای اقتصادی
در حالی که در سال 92 تسهیلات پرداختی بانکها به بخشهای اقتصادی 2362 بود این رقم در سال 98 به 9749.9 در سال 98 رسید. همچنین تامین منابع مالی از بازار سرمایه نیز در دستور کار جدی دولت قرار گرفت؛ موضوعی که پیش از این و در سال های گذشته همواره مورد تاکید کارشناسان قرار داشت. تامین منابع از طریق بازار سرمایه هزینه های تولید را کاهش و اقدامی در راستای حمایت از تولید است. این اقدام در سال جهش تولید در دستور کار جدی دولت قرار گرفت.
توسعه حوزه انرژی
در حالی که میانگین فروش قیمت نفت در سال 92 در هر بشکه 104 دلار بود این رقم در سال 98 به 60 دلار در هر بشکه کاهش یافت. این مساله درآمدهای دولت را با کاهش رو به رو کرد. با این وجود اصلاح بودجه و کاهش سهم نفت از درآمدهای دولت توانست به کمک دولت بیاید. افزایش ظرفیت تولید گاز یکی از مهمترین اقدامات دولت در زمینه انرژی بوده است. بر این اساس ظرفیت تولید گاز غنی با افزایش 1.5 برابری از 634 سال 92 به 926 در سال 98 رسید. شبکه گاز شهری و روستایی احداث شده نیز با فزایش 1.5 برابری طی سال 92 تا 98 همراه بود. یکی دیگر از اقدامات دولت در زمینه انرژی افزایش 13.2 درصدی تولید 5 فراورده اصلی از جمله بنزین، نفت گاز، نفت سفید، نفت کوره و گاز مایع بود.
علاوه بر این میزان تولید نیروگاه های برق آبی با رشد 58.9 درصدی همراه بود. تعداد خانوارهای روستایی دارای برق نیز با رشد 5.3 درصدی همراه بوده است.
رشد ارتباطات و فناوری اطلاعات
با اهتمام و اصرار دولت تدبیر و امید و با وجود موانع زیاد توسعه اینترنت با روند پرسرعتی همراه بود. در سال 92 شاخص دسترسی به ا ینرتنت پرسرعت ثابت و سیار 5.33 درصد بود و این رقم در سال 98 با افزایش 14.6 برابری به 78.08 درصد رسیده است. همچنین تعداد روستاهای دارای اینترنت پرسرعت نیز طی هفت سال گذشته با افزایش بی سابقه همراه بود. در حالی که سال 92 روستاها فاقد اینترنت پرسرعت بودند این رقم در سال 98 به 30779 رسیده است. ضریب نفوذ اینترنت در دولت یازدهم و دوازدهم با افزایش 2.3 برابری همراه بوده است.
تسریع در توسعه زیرساختهای حمل و نقل
درراستای کاهش هزینه ها توسعه زیرساختهای حمل و نقل در دستور کار دولت قرار گرفت. در دولت تدبیر و امید طول آزادراه ها رشد 14.5 درصدی داشت. طول بزرگراه ها نیز افزایش 1.4 برابری داشت و 12969 سال 92 به 18500 در تیر 99 رسید. همچنین طول راه های اصلی نیز افزایش 1.2 برابری داشته است. طول خطوط اصلی ریلی با وجود مشکلات مالی افزایش 1.2 برابری یافت و بسیاری از پروژه های نیمه کاره به جا مانده از دولت قبل در دولت یازدهم ودوازدهم تکمیل شد.
بهبود و رشد تولیدات محصولات کشاورزی
در بخش کشاورزی کشور شاهد افزایش 1.3 برابری تولید محصولات بودیم. در حالی که کل محصولات کشاورزی در سال 92، 97 میلیون تن بود این رقم در سال 98 به 125 میلیون تن رسید. اصلاح روند آبیاری و اجرای شبکه های فرعی آبیاری و زهکشی از برنامه های مهم وزارت جهاد کشاورزی طی هفت سال گذشته بوده است و بخش قابل توجهی از این هدف تا کنون تحقق یافته است. بر این اساس شاهد رشد 14 درصدی در این خصوص بوده ایم.
در راستای مقابله با بیابان زایی نیز دولت با همکاری نهادها و وزارتخانه های مرتبط اقدامات قابل توجهی انجام داده است و این عملیات از 10.8 هزار هکتار سال 92 به 72.2 هزار هکتار در سال 98 افزایش یافت.
توسعه سیستم های آبیاری تحت فشار نیز در این مدت افزایش 2.9 برابری داشته است. همچنین اجرای عملیات آبخیز داری نیز با افزایش 4.4 برابری همراه بود.
خودکفایی در تولیدات گندم یکی دیگر از اقدامات مهم دولت تدبیر وامید بوده است و این مساله به خصوص در شرایط تحریم ها از اهمیت بیشتری برخوردار است. بر این اساس قیمت خرید تضمینی گندم در راستای حمایت از کشاورزان افزایش 4 برابری داشت.
توسعه صنعت و معدن
افزایش تولید فولاد خام، افزایش تولید انواع خودرو سبک، افزایش تولید شمش الومینیوم، افزایش تولید کنستانتره زغال سنگ، افزایش تولید کاتد مس و افزایش تولیدات پتروشیمی از مهمریت اقدامات دولت طی هفت سال گذشته در حوزه صنعت و معدن بوده است.
بهبود وضعیت آموزش عالی
افزایش 12 درصدی سهم دانشجویان تحصیلات تکمیلی از کل دانشجویان و کاهش 18.7 درصدی نسبت دانشجو به هیات علمی تمام وقت از اهم اقدامات وزارت علوم طی هفت سال گذشته بوده است.
همچنین در زمینه علم و فناوری نیز طی سال 92 تا کنون شاهد دستاوردهای مهمی بوده ایم. بر این اساس تعداد شرکت های دانش بنیان افزایش 95 برابری داشته است. در سال 92 تعداد شرکت های دانش بنیان 55 بود و این رقم در سه ماهه 99 به 5236 رسیده است. همچنین درآمد شرکت های دانش بنیان نیز در این مدت افزایش 600 برابری داشته است. از سویی دیگر در زمینه اشتغال این شرکت ها نیز شاهد افزایش 139 برابری بوده ایم.
بهبود وضعیت مدارس
در حوزه آموزش و پرورش سهم دانش آموزان غیر دولتی از کل دانش آموزان افزایش 4.7 واحد درصدی داشته است. همچنین نسبت دانش آموز به معلم نیز در مدارس دولتی افزایش 4.3 بر حسب نفر داشته است. نسبت مدارس ایمن نیز در این مدت افزایش 6.8 واحد درصدی یافت.
رشد آثار فرهنگی
در حوزه فرهنگ نیز تعداد آثار ثبت شده در یونسکو افزایش 2.4 برابری داشت و از 16 اثر در سال 92 به 38 اثر در بهار 99 رسید. همچنین تعداد سالن های فعال سینما نیز در دولت تدبیر و امید رشد 11.8 درصدی داشت. تعداد کتابخانه های عمومی نیز از 318 به 638 افزایش یافت که رشد دو برابری را نشان می دهد.